فرهنگ وهنر - استانداری قزوین

به گواهی تاریخ، این سرزمین همواره خاستــگاه دانشمنــدان ، اندیشــه ورزان و هنرورانی بوده که نام هر یک از آنان بر تارک فرهنگ ایران اسلامی درخشنده است. بزرگان و نام آورانی همچون : ابوعبدا.. قزوینی، ابومحمد عبدا.. بن عمران بن شاپور، داودبن سلیمان بن غازی، ابوغانم خادم ، احمدبن ابراهیم قزوینی، - از یاران ائمه اطهار و محدثین موثق شیعی- ابن ماجه- محدث بزرگ اهل سنت و گردآورنده سنن - عبدالجلیل قزوینی، امام الدین رافعی، زکــریا بــن محـمدقزوینی، حمدا.. مستوفی، عبیدزاکانی ، نجم الدین کاتبی، شرف جهان قزوینی، ملا خلیلا، آقارضی، واعظ، سالک، وحید،آصف، میرعماد، ملک محمد، عماد الکتاب، شهید ثالث، علامه دهخدا، سید اشرف الدین حسینی( نسیم شمال)، عارف، ملا آقا حکمی، سید موسی زرآبادی، شیخ مجتبی قزوینی، علامه رفیعی، شهید رجایی، سرلشگر بابایی و … که طلایه داران خرد و روشنایی و پاسداران حریم فرهنگ و پارسایی اند.آوازه مکاتب و مدارس فلسفی، فقهی، عرفانی و هنری قزوین در سده های مختلف، اقالیم گوناگون را درنوردیده و جویندگان معارف را به سوی خود کشانده است. حضور بزرگانی همچون صاحب بن عباد و امام احمد غزالی، خواجه نصیر طوسـی ، امیــرمــعزّی ،قــطب الدین شیــرازی، شیــخ بـهائی، میرداماد، ملاصدرا، فیض کاشانی، سید جمال الدین اسد آبادی، میرزای شیرازی و ... نشان از اعتبار حوزه های علمی ـ فرهنگی قزوین دارد. هم اینک نیز استقرار دانشگاه بزرگ و بین المللی امام خمینی ( ره)، علوم پزشکی، کار، پیام نور، آزاد و مجتمع های آموزشی دیگر مهر تاییدی بر شایستگی ها و توانایی های فرهنگی این خطّه از ایران عزیز است.

مردم شهر قزوین از نژاد اصیل آریایی هستند. آن ها قرن های متمادی است که در این ناحیه سکونت گزیده و شهر نشینی را آغاز کرده اند . برخی از ساکنین نواحی استان ، به جز افرادی که در قسمت الموت و کوهپایه زندگی می کنند ، گروه های قومی دیگری هستند که به لحاظ سیاسی و موقعیت خاص جغرافیایی این منطقه و استفاده از امکانات آن ،‌در زمان های مختلف از نواحی دیگر به این سرزمین آمده و در آن استقرار یافته اند. گروه های قومی ساکن قزوین در منطقه قزوین عبارتند از :
کردها و لرها:
این گروه احتمال زیاد در دوران شاه عباس صفوی به این منطقه کوچ کرده اند . برخی دیگر معتقدند که آن ها در زمان آقا محمد خان قاجار به این سرزمین آمده و مهاجرت آن ها تا سال 1310 هجری شمسی ادامه داشته است.
شاهسون:
به اعتقاد «هانری فیلد» مولف کتاب « مردم شناسی ایران»، قبایل شاهسون- از نژاد ترک در اواخر قرن هجدهم میلادی به این ناحیه کوچ کرده اند.
تات ها:
این نژاد که تحقیقات جامعی بر روی آن ها صورت نگرفته است، ظاهرا جزء اولین گروه های مهاجر آریایی در این منطقه هستند.
مراغی ها:
در چند روستای بخش «رودبار الموت» و «رودبار شهرستان» مردمانی با زبان و اعتقادات خاص زندگی می کنند. آن ها مهاجرانی هستند که از منطقه « مراغه» به این مکان کوچ کرده اند.

بان های رایج در استان قزوین عبارتند از : فارسی، تاتی، مراغی، کردی، لری، ترکی و رمانلویی.
زبان رایج مردم شهر قزوین و نیز بیشتر ساکنین بخش های شرقی این استان ، «فارسی» است. در محله های بافت قدیم شهر، سه گویش «راری ای»، «مغلواکی» و «گوی میدانی» در میان مردم متداول است. به جز زبان «مراغی» که در همه روستاهای مراغی نشین این استان به یک شکل گویش می شود ، سایر زبان ها بسته به شرایط اقلیمی و نیز تحت تاثیر زبان های همسایه ، دارای گویش های متفاوتی هستند . زبان شناسان زبان «تاتی» را از خانواده زبان مادی باستان به شمار می آورند. در چند روستای قزوین که ساکنان آن را کولی ها تشکیل می دهند ، زبان «رمانلویی» رایج است. برخی بر این اعتقادند که اهالی این روستا ها ، از کشور رومانی به این مکان نقل مکان کرده اند. در قسمت غربی الموت ، زبان «تاتی» رایج است. به دلیل همجواری این ناحیه با استان مازندران ، زبان ساکنین این منطقه با اصطلاحات زبان«طبری» همراه است.این زبان در قسمت شرقی الموت همجوار با استان گیلان دارای اصطلاحات گیلکی است.

تاکنون رجال و مشاهیر بزرگ و نام آوری در زمینه های مختلف علمی، سیاسی ، هنری و ... از این سرزمین کهن برخاسته و هریک توانسته اند با خلق آثار و اقدامات ارزشمند ، تاثیری به سزا در پیشینه فرهنگ ملی داشته باشند . شخصیت هایی چون عماد الدین زکریای قزوینی جغرافیدان و صاحب کتاب « عجایب المخلوقات» ،حمداله مستوفی مورخ و شاعر،عبید زاکانی شاعر و طنز پرداز،حاج ملا محمد تقی برغانی( شهید ثالث)،میر عماد استاد بزرگ خوشنویسی ،ملا خلیل بن غازی قزوینی فقیه و مفسر دوره صفوی،عمادالکتاب خوشنویس چیره دست ،رئیس المجاهدین سردار گروه مردمی انقلاب مشروطه ،سید اشرف الدین حسینی(نسیم شمال) طنز پرداز آزادیخواه،عارف قزوینی آزادیخواه و شاعر ملی،علامه علی اکبر دهخدا گردآورتده فرهنگ سترگ دهخدا،علامه محمد قزوینی محقق و مصحح متون ادبی،علامه سیدابوالحسن رفیعی استاد حکمت و فلسفه،میرزا یحیی کیوانی(واعظ قزوینی) موسس روزنامه نصیحت،ابوالحسن اقبال آذر(اقبال سالطان) خواننده چیره دست آواز ایران،لامع قزوینی شاعر معاصر،دکتر سید محمد دبیر سیاقی محقق و مصحح متون ادبی،
دکتر احسان اشراقی محقق و مورخ،محمد علی رجایی رئیس جمهور شهید ،سید علی اکبر ابوترابی سردار آزادگان،خلبان شهید عباس بابایی،سردار آزادگان شهید لشکریدکتر بهاء الدین خرمشاهی قرآن پژوه و حافظ شناس،استاد ابوالحسن محصص مستشاری خوشنویس،استاد محمد باقر آصف زاده نقاش،استاد عباس قانع حجم ساز،استاد احمد میر فخرایی تئاتر،احمد پیله چی خوشنویس،
دکتر حسن میثمی موسیقی،میرزا علی اکبر خرم قزوینی(ثقفی) موسیقی،دکتر سید علی گرمارودی استاد ادبیات،دکتر هوشنگ صابری بنیانگذار ترمیم ضایعات نخاعی،مهندس بهرام شیخ الاسلامی اولین طراح چاه افقی نفت در دنیا و ......

قزوین که ‎ به‎ عنوان‎‎ پایتخت‎ خوشنویسی‎‎ ایران معرفی شده است، به‎‎‎ واسطه خوشنویسـان بـزرگـی‎ کـه داشته‎‎‎، همواره به صورت‎ یک‎ از قطب‎ های خوشنویسی‎ در کشور و حتی‎ در جهان‎ مطرح‎ بوده‎ است‎.دیار کهن قزوین به عنوان مهد خوشنویسی کشور از دیر باز جایگاه خوشنویسانی نامی و مردانی بوده که آثار ماندگار خود را برای اعتلای فرهنگ بزرگ ایران برجای گذاشته اند.از بزرگان هنر خوشنویسی در قزوین می توان از میر عماد حسنی قزوینی استاد بزرگ خط نستعلیق که این خط را به کمال رسانده نام برد.میرزا محمد حسین عماد الکتاب قزوینی نیز از خوشنویسان سرامد کشور بود که استاد علی اکبر کاوه و استاد بوذری از بنیانگذاران انجمن خوشنویسان ایران از شاگردان وی بوده اند.میرزا محمد علی خیارجی قزوینی نیز اولین خوشنویسی است که بسم الله را به صورت مرغ طغرا و بسیار زیبا ترسیم کرد.عبدالمجید طالقانی و ملک محمد قزوینی نیز از دیگر خوشنویسان به نام قزوین بوده اند که برای این خطه و ایران با هنر خود افتخار آفریده اند.آثار شمار زیادی‎ از ایـن‎‎ هنـرمنـدان نیـز بویژه میرعماد قزوینی‎ به‎‎ بیشتر موزه هـای‎ جهان‎ راه‎‎ یافته است‎.تاریخ‎ خوشنویسی‎ در قزوین‎‎ از قرون پنجـم‎ و ششم‎ هجری‎ آغاز و در دوره‎‎‎ صفـویـه بـه اوج‎ خود رسید.

میرعماد حسنی

میرعماد حسنی قزوینی (۱۵۵۴-۱۶۱۵ میلادی) از سرآمدان هنر خوشنویسی ایران بویژه در سبک نستعلیق است استاد میرعماد با پالایش خطوط پیشینیان و زدودن اضافات و ناخالصی‌ها از پیکره نستعلیق و نزدیک کردن شگرف نسبت‌های اجزای حروف و کلمات، به اعلا درجه زیبایی یعنی نسبت طلایی رسید و قدمی اساسی در اعتلای هنر نستعلیق برداشت. با بررسی اکثریت قاطع حروف و کلمات میرعماد متوجه می‌‌شویم که این نسبت به عنوان یک الگو در تار و پود حروف و واژه‌ها وجود دارد و زاویه ۴۴۸/۶۳ درجه که مبنای ترسیم مستطیل طلایی است، در شروع قلم گذاری و ادامه رانش قلم، حضوری تعیین کننده دارد. این مهم قطعاً در سایه شعور و حس زیبایی‌شناسی وی حاصل آمده، نه آگاهی از فرمول تقسیم طلایی از دیدگاه هندسی و علوم ریاضی. میرعماد این نسبت‌ها را نه تنها در اجزای حروف بلکه در فاصله دو سطر و مجموعه دو سطر چلیپاها و کادرهای کتابت و قطعات رعایت می‌‌کرده است. وی چلیپانویسی و قطعه‌نگاری را به مرتبه یک فرهنگ ارتقا داد و به عنوان هنری مستقل از کاربرد خط نستعلیق در قاب تاریخ نشاند .

گوهرشاد قزوینی

وی دختر میرعماد حسنی سیفی قزوینی و آورده‌اند که همسر میرمحمدعلی خدیوالخطاطین می‌بوده و فرزند بسیار آورد که جملگی خوشنویس بودند. گوهرشاد پس از قتل میرعماد به دستور شاه عباس صفوی تا سال ۱۰۳۲ در اصفهان زیست و سال‌ها سوگوار و در غم از دست دادن پدر بود که بیش از آن تاب اقامت در شهر اصفهان را نیاورد و به وطن اصلی خود قزوین بازگشت تا اینکه به سال ۱۰۳۸ درگذشت.خط نستعلیق را نزد پدر خود تعلیم گرفت و در میان زنان خوشنویس کمتر کسی به زبردستی او در خط نستعلیق دیده شده است.

میرابراهیم قزوینی

او پسر میرعماد حسنی سیفی قزوینی است، میرابراهیم، ستوده خصال و خوش‌محاوره و پرهیزگار بوده و تعلیم خط از پدر گرفته بود و رموز کتابت را تمام و کمال آموخته. پس از قتل میرعماد، به علت پریشانی و اندوه فراوان بعضی از افراد خانواده میرعماد از جمله میرابراهیم به خراسان رفتند و پس از چهارده سال میرابراهیم به قزوین بازگشت و به تعلیم خط پرداخت و در سنین پنجاه و سه سالگی درگذشت.

میرمحمد امین حسنی سیفی قزوینی

وی نواده میرعماد است، در بعضی از قطعات و مرقعات که به خط وی می‌باشد. رقم "محمد امین نواده مرحوم میرعماد حسنی" نیز دیده شده و موجود است. شیوه خوشنویسی میرمحمد امین بسیار شبیه به شیوه میرعماد می‌باشد؛ از جمله آثار وی می‌توان به:یک نسخه تحفه المؤمنین با رقم "ذره بی‌ مقدار محمد امین نواده مرحوم مغفور میرعماد حسنی" موجود در کتابخانه سلطنتی- تهران و یک نسخه رفیق توفیق محمدعلی قزوینی در مجموعه آقای جیانی اشاره کرد.

یحیی قزوینی

محمدصالح اصفهانی، وی را خواهرزاده میرعماد دانسته و می‌گوید: "خوش‌نویس خوبی است و هر روز به مشق خط اشتغال دارد در قزوین بسر می‌برد. بیست تومان مواجب دارد و به کتابت شرح "ملاخلیل قزوینی" به کافی مشغول است.

اشیاء مختلف تهیه می کردند اشیائی مانند کیسه پول، جای قیچی، جای شانه، سرمه دان، جای مهر و …. این مهره ها با ظرافت و دقت کنار هم چیده می شوند. در قزوین با استفاده از مهره های بسیار ریزی (که ترکها به آن منجوق می گویند)